Radiostacja AP-5 (identycznie wyglądały też radiostacje AP-2 i AP-4)
Znanym producentem specjalnego sprzętu radiokomunikacyjnego były zlokalizowane w miejscowości Stanmore koło Londynu Polskie Wojskowe Warsztaty Radiowe (PWWR). Zatrudniały one naszych znakomitych przed-wojennych radiotechników, którzy po klęsce wrześniowej przedostali się do Anglii. Projektowaniem urządzeń zajmował się inż. Tadeusz Heftman. To właśnie jemu jako pierwszemu Polakowi (posługiwał się znakiem TPAX) udało się w 1925 roku zrealizować amatorskie połączenie radiowe z zagranicą. W latach późniejszych, będąc pracownikiem warszawskiej firmy AVA, projektował radiostację agenturalną dla Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza. Po wojnie inż. Heftman uczestniczył w zorganizowaniu firmy BCC (British Communications Corporation), która specjalizowała się w produkcji radiowego sprzętu wojskowego. Pod koniec lat osiemdziesiątych BCC została przejęta przez firmę Racal.
Produkowane w polskich warsztatach w Stanmore stacje nadawczo-odbiorcze - oznaczone symbolami A (AP) i B (BP) - bardzo szybko zyskały opinię najlepszych tego typu urządzeń. Charakteryzowały się niewielkimi wymiarami, zwartą konstrukcją i solidnym wykonaniem. Wszystkie części składowe umieszczano z reguły w jednej metalowej skrzynce z odchylaną pokrywą, pod którą znajdowały się niezbędne akcesoria oraz instrukcja obsługi. Klucz telegraficzny montowano na ogół na płycie czołowej. Zamiast wskaźników wychyłowych stosowano wskaźniki świetlne - żarówki i neonówki. Radiostacje przystosowywano do zasilania z sieci prądu zmiennego o napięciu 120/220V, z baterii akumulatorów i przetwornicy wibratorowej oraz generatora o napędzie ręcznym.
Radiostacja A-1 (identycznie wyglądała radiostacja A-3)
Całą serię specjalnego sprzętu zapoczątkowała opracowana w 1941 roku radiostacja typu A-1. Nadajnik zawierał jedną lampę 6L6 i emitował sygnały emisji CW z mocą wyjściową 8-20W. Odbiornik zbudowano na lampach 6K8 i 6SC7 w układzie superheterodyny typu "super-gainer" z reakcyjnym detektorem (p.cz. - 1 ,5MHz). Zasilacz pracował na lampie 5Z4. Zakres roboczy zawierał się w przedziale 3,5-9,5 MHz w dwóch podzakresach. Wymiary wynosiły 25x20x10cm, a ciężar nie przekraczał 4,5kg.
Zaprojektowany około 1943 roku model AP-5 uważany jest za jedną z najbardziej udanych konstrukcji inż. Heftmana. Maksymalny zasięg tej stacji oceniano na 1500km. Zakres pracy zamykał się w przedziale od 2 do 16 MHz podzielonym na trzy podzakresy. Zbudowany na lampie 6L6 nadajnik emitował sygnały z mocą wyjściową 8-20W. Superheterodynowy odbiornik typu "super-gainer" z p.cz. równą 1,5MHz zawierał trzy lampy: 6K8, 6SJ7, 6SC7. Czułość dla CW wynosiła 2-3µV (dla 10 dB S+N/N), selektywność - 2kHz (-6dB). W zasilaczu użyto lampy 5Z4. W tym modelu przejście z odbioru na nadawanie odbywało się poprzez naciśnięcie klucza telegraficznego. Wymiary - 28x21x10cm, ciężar - 6kg. AP-5 przystosowano do współpracy z anteną typu long wire o długości 13m z przeciwwagą i anteną typu dipol o długości ramion 2x5m lub 2x7m.
Schemat radiostacji AP-5
Pod koniec wojny Tadeusz Heftman był w stanie umieścić trzylampowy odbiornik superheterodynowy i nadajnik o mocy 3W w skrzynce o wymiarach nie większych niż 90x60x10 milimetrów.
Oprócz naszej "dwójki" i Armii Krajowej z polskich aparatów korzystały MI-6, SOE i francuskie służby specjalne (DSR/SM). PWWR opuściło ponad tysiąc urządzeń, z czego co najmniej sześćset zostało przekazanych władzom brytyjskim. O wysokiej jakości naszego sprzętu może świadczyć fakt, że widziano go nadal w użyciu w Birmie w 1967 roku.
Urządzenia produkowane w PWWR w Stanmore
Typ | Urządzenie | Lampy | Zakres częstotliwości | Moc wyj. |
A1(AP1) | TX - RX | 6L6,6K8,6SC7,5Z4 | 3,5-9,5MHz | 8-20W |
A2(AP2) | TX - RX | 6L6,6K8,6SJ7,6SC7,5Z4 | 4,0-16MHz | 8-20W |
A3(AP3) | TX- RX | 6L6,6K8,6SC7,5Z4 | 2,0-8,0MHz | 8-20W |
AP4 | TX- RX | 6L6, 6K8, 6SJ7,6SC7,5Z4 | 2,0-8,0MHz | 8-20W |
AP5 | TX - RX | 6L6,6K8,6SJ7,6SC7,5Z4 | 2,0-16MHz | 8-20W |
AP7 | TX- RX | 117L7,4x9001,9002 | 4,5-8,0MHz | 3W |
BP3 | TX- RX | 6V6,829,6K8,6SK7,6SQ7,6SC7 | 2,0-8,0MHz | 50-70W |
BP4 | TX- RX | 6V6,829,6K8,6SK7,6SQ7,6SC7 | 4,0-16MHz | 50-70W |
BP5 | TX - RX | 6V6,829,6K8,6SK7,6SQ7,6SC7 | 2,0-8,0MHz | 50-70W |
NP3 | TX | 2x1J6G | 3,5-9,0MHz | 3W |
NP3A | TX | 3A5 | 3,5-9,0MHz | 3W |
OP3 | RX | 1R5, 2x1T4, 1S5 | 0,5-1,5MHz; 2,0-12MHz |
Opracował Roman Buja