Gołębie pocztowe Od wieków ludzie wykorzystywali gołębie do przenoszenia informacji. Gołębie łatwo przywiązują się do miejsc, w których podaje się im pokarm i jedzenie oraz gdzie wychowują potomstwo. Miejsce takie nazywano gołębnikiem macierzystym. Dzięki swej doskonałej orientacji nawet w nieznanym terenie gołębie potrafią wrócić do gołębnika z odległości wynoszącej do 1000 km. Latają na wysokości do 200 m z prędkością 1 do 2 km na minutę. Są bardzo wytrwałe w locie, nawet znużony, głodny gołąb leci, aby jak najszybciej dostać się do gołębnika macierzystego. Stosując odpowiednią tresurę, udało się te ich właściwości rozwinąć do tego stopnia, że dobry gołąb pocztowy przez lata był jednym z najważniejszych środków łączności wojskowej. W latach trzydziestych stosowano gołębie będące skrzyżowaniem gołębia skalnego z „Mewkami Carnerami”, gołębiami polnymi i „bagdatami”. Obliczano, że roczny koszt utrzymania jednego gołębia nie przekraczał 10 zł. W okresie międzywojennym stacje gołębi pocztowych działały we Lwowie, Krakowie, Toruniu, Warszawie i Zegrzu. Zaprojektowano i wprowadzono do użycia gołębnik polowy wz.27, który mógł pomieścić od 60 do 150 gołębi. Zaprzężony był w czterokonny zaprzęg, a łączny ciężar wynosił 1,2 t. Przy pomocy gołębi planowano przesyłać małe szkice, plany, rysunki oraz filmy i fotografie. Telegramy umieszczano w tulejkach o wymiarach 30x11 mm i ciężarze 2,5 g wykonanych z aluminium i szczelnie zamkniętych, przymocowanych do jednej z nóg ptaka za pomocą dwóch aluminiowych łapek. Natomiast filmy, fotografie i szkice umieszczano w torebkach meldunkowych, wykonanych z gumowanej lub impregnowanej tkaniny o wymiarach 55x55 mm, ciężarze 5 g. Torebki zamykane były pokrywą, zapinaną guzikiem. Do mocowania ich na grzbiecie lub brzuchu gołębia służyły szelki wykonane z tasiemki. Gołębie z gołębnika do miejsca odlotu przenoszono w koszach plecionych z wikliny i trzciny. Stosowano kosze na 2 gołębie o wymiarach 440x320x300 mm i wadze 2 kg oraz kosze na 4 gołębie o wymiarach 560x440x360 mm i wadze 3 kg. Kosz mniejszy miał jeden przedział na 2 gołębie, a większy dwa przedziały. Klatki zamykane były drzwiczkami z paskiema i sprzążkami. Kosze miały uchwyt do przenoszenia w ręku oraz metalowe kółka do zaczepienia szelek umożliwiających przenoszenie ich na plecach. W użyciu były też duże, płaskie kosze na 20 gołębi. Kosz taki ważył 12 kg i miał z boku uchwyty do przenoszenia przez dwóch żołnierzy. Solidniejszych skrzyń drewnianych o wymiarach 450x300x300 mm, wybitych wewnątrz blachą cynkową, używano, aby chronić gołębie przed gazami bojowymi. Skrzynia posiadała podwójne drzwiczki o wymiarach 250x200 mm, wewnątrz z siatki, na zewnętrz z drewna, uszczelniane filcem oraz pokrowiec wykonany z naoliwionego lub gumowanego materiału. Skrzynia posiadała nagwintowane otwory, w które można było wkręcić pochłaniacze od masek przeciwgazowych. Skrzynia zaopatrzona była w pas do przewieszania jej na plecach. Gołąb po zabraniu z gołębnika przez 2 dni pamięta do niego drogę powrotną, po tym czasie należało go zwrócić albo wypuścić, żeby wrócił sam. Nie wolno go karmić poza gołębnikiem. W przypadku gołębników polowych potrzebny był czas 4-5 dni ich postoju w jednym miejscu, aby gołębie je zapamiętały. Każdy wojskowy gołąb pocztowy w 5 do 7 dni po wylęgnięciu był oznaczany obrączką rodową. Zakładano ją na lewą nóżkę. Była ona wykonana z aluminium i posiadała następujące wymiary: wysokość 7,7 mm, średnica wewnętrzna 7,8 mm, grubość ścianki 0,6 mm. Na obrączce wytłoczone było godło państwowe (orzeł) napis „W.P” oraz liczba, pod którą gołąb został wpisany do ewidencji. W poprzek obrączki wytłoczone były dwie ostatnie cyfry roku wylęgu gołębia. Znane są przypadki użycia gołębi pocztowych w czasie kampanii wrześniowej. Między innymi w ten sposób przekazywano meldunki od oddziału Obrony Narodowej z Przełęczy Knurowskiej w Gorcach.
Pojemniczek do poczty gołębiej. Wykonany z aluminium, długość 3,2 cm, średnica 1 cm.
(ze zbiorów Sławomira Czochrowskiego)
Klatka na gołębie pocztowe. Rysunek z książki dla podchorążych piechoty "Łączność".
Źródło: Wielki leksykon uzbrojenia. TOM 65. Pomocnicze środki łączności. Piotr Krzysztofik