W połowie lat trzydziestych władze Polski podjęły starania, aby skłonić działające w kraju zagraniczne przedsiębiorstwa radiotechniczne do wytwarzania sprzętu na użytek wojska. Efektem tych zabiegów było uruchomienie w Polskich Zakładach Philips S.A. w Warszawie produkcji nowoczesnej radiostacji lotniczej VR 27 B. Radiostacja VR 27 B został, skonstruowana IV firmie Philips w Holandii. Była to krótkofalowa stacja nadawczo-odbiorcza, przystosowana do pracy za pomocą telegrafii nie modulowanej (CW), telegrafii tonowanej (MCW) i telefonii (AM). W swoim wyposażeniu posiadała nadajnik VZ 80/27 B i odbiornik VO l8KIV Pierwsze seryjne egzemplarze radiostacji N1L/L - takie bowiem VR 27 B otrzymała oznaczenie w naszym kraju - trafiły do eskadr w 1936 roku. Łącznie polskiemu lotnictwu wojskowemu dostarczono dwieście zestawów w różnych odmianach N1L/L zakupiono przede wszystkim z myślą o samolotach liniowych PZL-23 Karaś. Ponieważ w momencie wprowadzania do służby samolotów bombowych PZL-S7 Łoś nie dysponowano odpowiednim sprzętem, podjęto decyzję o zainstalowaniu jej również na pokładzie tych maszyn. Przed wybuchem wojny część zestawów zamontowano na samochodach i przystosowano do pełnienia funkcji radiostacji naziemnej. Po przejęciu warszawskich zakładów Philipsa przez Niemców w 1939 roku wznowiono produkcję tego typu radiostacji dla potrzeb niemieckich sil zbrojnych.
Odbiornik radiostacji lotniczej Philips VR27
N1L/L miała lekką, a przy tym solidną i odporną na niekorzystne warunki atmosferyczne konstrukcję. Jak już wspomniano, umożliwiała prowadzenie łączności przy użyciu zarówno radiotelegrafii podstawowej wówczas emisji - jak i radiotelefonii, przydatnej zwłaszcza wtedy, gdy obsługą zajmował sic jedynie pilot. Nadajnik można było zestroić wstępnie na kilka ustalonych częstotliwości roboczych i stosunkowe szybko dokonywani ich zmiany. Standardowym wyposażeniem była instalacja telefoniczna, która nie tylko pozwalała porozumiewać się trzem członkom załogi, lecz także zdalnie obsługiwać radiostację. Nadajnik i odbiornik umieszczono w dwóch oddzielnych skrzynkach z duraluminium. Ścianki boczne skrzynek zostały zaopatrzone w rolki do zwieszenia na amortyzatorach. Ciężar nadajnika wynosił 15,3kg, odbiornika - 6,8kg, zaś kompletnej stacji wraz z wyposażeniem – 45,8kg.
Nadajnik radiostacji Philips VR27
Nadajnik VZ 80/27 B zawieraj trzy lampy i pracował w układzie: niezależny generator, pracujący albo w układzie samowzbudnym, albo ze stabilizacją kwarcową (CL 2), separator (CL 2), modulowany wzmacniacz mocy w.cz. (PC 1,5/ 100). Antena została sprzężona bezpośrednio z obwodem anodowym lampy mocy. Zakres pracy nadajnika zamykał się w przedziale od 2700 do 6800kHz i był podzielony na cztery podzakresy. Napęd skali kondensatora obwodu generatora posiadał urządzenie zapadkowe, które umożliwiało wcześniejsze ustalenie czterech częstotliwości roboczych i szybki wybór jednej z nich, Przewidywano także pracę ze sterowaniem kwarcowym na trzech różnych częstotliwościach. Moc wyjściowa wynosiła co najmniej 80W dla telegrafii niemodulowanej i 25W dla telegrafii tonowanej i telefonii. Głębokość modulacji, bez zniekształceń, wynosiła 70 procent. Odbiornik VO 18 K IV był pięciolampową superheterodyną, która została zbudowana w układzie: wzmacniacz w.cz. (EH 2), mieszacz z wewnętrzną heterodyną (EK 2), wzmacniacz p.cz. (EH 2), detektor (EBC 3), generator dudnieniowy (EBC 3), wzmacniacz m.cz. (EBC 3). Zastosowano w nim ręczną i automatyczną regulację wzmocnienia oraz przestrajany generator dudnieniowy (BFO). Zakres przestrajania odbiornika wynosił 2750..6800kHz. Czułość 15µV dla mocy wyjściowej 10mW. Pasmo przenoszenia 20kHz przy dziesięciokrotnym stłumieniu sygnału. Tłumienie sygnału lustrzanego dla częstotliwości poniżej 6MHz - co najmniej 350. zaś dla częstotliwości wyższych - nie mniej niż 100.
Przetwornice wirnikowe
Stację obsługiwano - po dostrojeniu ze skrzynki obsługi, która mieściła się w jednej wspólnej obudowie z nadajnikiem. Skrzynka ta zawierała modulator na lampie CL 2, umożliwiający również kontrolę jakości emitowanego sygnału, Zasilanie stacji odbywało się z pokładowej sieci elektrycznej. Obwody żarzenia zasilano wprost z baterii pokładowej 24V, natomiast wysokie napięcia były dostarczane przez dwie, umieszczone we wspólnej obudowie przetwornice wirnikowe. Nadajnik zasilany był z przetwornicy dającej na wyjściu napięcia 350V/125mA i 1500V/100mA. Odbiornik zasilała przetwornica dostarczająca napięcie 200V/40mA. W czasie nadawania przetwornica odbiornika podawała ujemne napięcie siatkowe na lampę wzmacniacza mocy.
Schemat odbiornika radiostacji
Radiostację N1LL przystosowano do współpracy z anteną stałą o pojemności l00 ... 150pF lub z wypuszczaną w locie anteną holowaną o długości od 10 do 15 metrów.
Części składowe anteny holowanej
Warto dodać, iż w latach 1937-38 Państwowe Zakłady Tele- i Radiotechniczne zaprojektowały i wykonały dwa egzemplarze własnego modelu radiostacji dla lotnictwa liniowego (nosiła również oznaczenie N1L/L), co świadczy o podejmowaniu prób stworzenia tego rodzaju urządzenia w oparciu o rodzimy przemysł radiotechniczny.
Radiostacja Philips VR27 w wersji lotniskowej
Opracował Roman Buja